نگاهی به نشست طالبان و سیاستمداران افغان در مسکو

همزمان با یکصدومین سالگرد برقراری روابط دیپلماتیک افغانستان و روسیه ،مسکو میزبان دومین نشست چهره های سیاسی افغانستان و هیات گروه طالبان در مورد روند صلح این کشور بود .در این نشست که به مدت سه  روز برگزار شد هیات 12  نفره طالبان با حضور ملا عبدالغنی برادر رئیس دفتر سیاسی طالبان در قطر که از وی به عنوان معاون این گروه نیز نام می برند در بالاترین سطح شرکت کرد .

حامد کرزای رئیس جمهوری قبلی افغانستان ،محمد کریم خلیلی رئیس شورای عالی صلح و محمد محقق معاون دوم عبدا... عبدا... رئیس اجرایی دولت وحدت ملی این کشور به همراه حنیف اتمر مشاور پیشین امنیت ملی و نامزد ریاست جمهوری و عطا محمد نور والی سابق بلخ به همراه ضرار احمد مقبل ، حضرت عمرزاخیلوال ،رنگین دادفر اسپنتا و زلمی رسول در هیات 24 نفره شخصیتهای سیاسی افغان در نشست مسکوحضور داشتند .

در این هیات دو زن به نامهای فوزیه کوفی و تاجور کاکر هم شرکت داشتند و مواضع و خواست زنان در فرایند صلح افغانستان را تشریح کردند .

اعلامیه مشترک نشست مسکو

در اعلامیه مشترکی که در پایان نشست مسکو منتشر شد طرفین بر اراده مشترک برای رسیدن به صلح پایدار فراگیر در افغانستان تاکید کردند.در این نشست در مورد ادامه مذاکرات بین افغانستانی ها ، برقراری آتش بس، آزاد کردن زندانیان، خروج نیروهای خارجی از افغانستان ،قطع مداخلات خارجی ،تحکیم نظام اسلامی ،حفظ تمامیت ارضی ،تقویت وحدت ملی با رعایت حقوق زنان گفتگو شد که براساس اعلامیه مشترک، در مورد برخی از آنها توافق حاصل شد و برخی دیگر نیز نیازمند گفتگوهای بیشتر است.

اولین نشست بین افغانستانی ها در 16 بهمن سال 1397 در مسکو برگزار شد و قرار بود نشست دوم در قطر برگزار شود که به دلیل اعتراض طالبان به تعداد و ترکیب هیات افغانستان ،از سوی این گروه لغو شد.

اهمیت نشست دوم مسکو

در مورد دومین نشست سه روزه بین افغانستانی ها در مسکو که دولت روسیه ساماندهی کرد مسایل با اهمیتی وجود دارد که آینده تحولات افغانستان را می تواند روشن تر ترسیم کند .

اول آنکه طالبان با اعزام ملاعبدالغنی برادر به نشست مسکو به عنوان رئیس هیات نشان داد که به گفتگوهای بین افغانستانی ها توجه و ارزش بسیاری قایل است و در جهت تقویت گفتگوها گام برمی دارد .در اولین نشست مسکو شیر محمد عباس استانکزی از اعضای ارشد طالبان  ریاست هیات را برعهده داشت اما در نشست دوم، طالبان با ارتقا سطح هیات نشان داد که درصدد رسیدن به تفاهم با چهره های سیاسی افغانستان است. با توجه به اختیارات وسیعی که ملاعبدالغنی برادر در روند مذاکرات صلح افغانستان دارد حضور وی در مذاکرات مسکو می تواند هیات افغانی را نیز برای رسیدن به یک تفاهم اصولی و پایدار بیشتر امیدوار کند .

دومین موضوع مهم، موضع طالبان در مورد آینده تحولات افغانستان و مشارکت در قدرت است که برای اولین بار شیرمحمدعباس استانکزی از اعضای هیات طالبان در نشست مسکو عنوان کرد .به گفته وی طالبان خواهان صلح معقول ، پایان جنگ و اشغالگری در افغانستان است. نکته مهم اینکه وی تاکید کرد طالبان به دنبال انحصار قدرت نیست بلکه خواهان مشارکت همه افغانها در فرایند قدرت در افغانستان است .با توجه به اینکه طالبان همواره به عنوان گروهی انحصار طلب  معرفی شده این موضع استانکزی می تواند سایر قومیتها و احزاب و جریان های سیاسی را برای مشارکتی فراگیر در روند تحولات افغانستان امیدوارکند.

سومین اهمیت برگزاری نشست مسکو، حضور برخی از اعضای دولت وحدت ملی و نهادهای های دولتی بود. حضور محمد محقق که از نظر دولتی، معاون دوم عبدا... عبدا... است در کنار کریم خلیلی رئیس شورای عالی صلح افغانستان نشان می دهد که گروه طالبان در مورد حضور اعضای دولت در نشستهای بین افغانستانی ها چندان مخالفتی ندارد و عمده مشکل خود را محمد اشرف غنی رئیس جمهوری و اطرافیان وی می داند .به همین دلیل هیات طالبان با حضور اعضای سفارت افغانستان در مسکو در نشست این گروه و چهره های سیاسی این کشور نیز مخالفت نکرد .

شورای عالی صلح افغانستان در زمان ریاست جمهوری حامد کرزای و به منظور گفتگو با گروه طالبان برای پیشبرد روند صلح در سطح ملی تشکیل شد و اکنون  حضور رئیس این شورا در روند گفتگوهای طالبان و شخصیتهای سیاسی افغانستان ،مردم این کشور را به تحقق صلح پایدار بسیار امیدوار می کند .

چهارمین اهمیت نشست مسکو، تاکید طرفین گفتگو براین واقعیت است که بحران افغانستان راه حل نظامی ندارد و حضورهیات طالبان در بالاترین سطح در این نشست، حامل پیام روشن این گروه است که با درک این واقعیت به دنبال رسیدن به راه حل سیاسی بومی (افغانی ) برای پایان دادن به بحران افغانستان است. منتهی نکته ظریف این موضوع، پذیرش الزامات پیوستن به روند صلح این کشور همچون حقوق زنان ،گردش قدرت از طریق ارای عمومی ، رعایت قانون اساسی ومشارکت فراگیر در فرایند قدرت از طرف طالبان  است که به نظر می رسد این گروه نیز به آرامی در حال پذیرش آن است. حضور زنان در گفتگوهای بین افغانستانی ها و طرح انتظارات جامعه زنان و شنیدن آنها از نمایندگان طالبان، امیدواری ها را در این خصوص  افزایش می دهد .

پنجمین اهمیت نشست مسکو، پر رنگ شدن حضور چهره های شاخص و تاثیر گذار طالبان در انزار عمومی و در مقابل اصحاب رسانه است . این در حالی است که پیشتر نه تنها اطلاعات دقیقی ازاعضای طالبان در دست نبود بلکه تصویری از آنان نیز منتشر نمی شد .بنابراین ورود آرام آرام اعضای ارشد طالبان به صحنه، بیانگر تمایل آنان برای فعالیت سیاسی و سهیم شدن در قدرت با تقویت تعامل و گفتگو با چهره ها شاخص سیاسی افغانستان است .دیدار هیات طالبان با ضمیر کابلوف نماینده ویژه رئیس  جمهوری روسیه در امور افغانستان و دادن این وعده که از خاک افغانستان ،ضد روسیه و دیگر کشورهای همسایه استفاده نخواهد شد بیانگر تلاش طالبان برای جلب اعتماد منطقه ای و بین المللی به رفتارسیاسی و امنیتی این گروه درحال حاضر و پس از مشارکت احتمالی در دولت آتی افغانستان است .

ششمین عامل تاثیر گذار بر نشست مسکو، علاوه بر افکار عمومی افغانستان ،حمایتهای همه جانبه  منطقه ای و بین المللی از آن است . نمایندگان چین ،روسیه و آمریکا در دیدار اخیر خود در مسکو نه تنها از مذاکرات بین افغانستانی ها برای تحقق صلح در افغانستان حمایت کردند بلکه بر خروج نیروهای خارجی از این کشور نیز تاکید کردند که پیام روشنی به طرفهای مذاکره کننده در روند صلح این کشور بود که هرگونه توافق آنها برای استقرار صلح پایدار در افغانستان مورد حمایتهای منطقه ای و بین المللی است .موافقت ساده و راحت چهره های شاخص سیاسی افغانستان و همچنین طالبان برای شرکت در نشست دوم مسکو به بهانه یکصدومین سالگرد برقراری روابط دیپلماتیک روسیه و افغانستان در همین راستا قابل توجه است .با این حال، احمد سعیدی تحلیلگر مسایل سیاسی در افغانستان در مورد پیامدهای دور زدن دولت افغانستان از طرف آمریکا و روسیه و به حاشیه راندن آن در مورد تحولات آتی افغانستان هشدار داده و معتقد است به هیچ بهانه ای نباید حاکمیت ملی این کشور تضعیف شود .

مشکلات و موانع تحقق روند صلح افغانستان 

اگر چه برگزاری نشستهای بین افغانستانی ها میان چهره های شاخص سیاسی و هیات طالبان در مسکو گام مهم و تاثیر گذاری برای تحقق روند صلح افغانستان محسوب می شود اما موفقیت آن با مشکلات و موانعی مواجه است که می تواند سرعت حرکت آنرا کند نماید .

اولین و مهمترین مانع برسر راه تحقق صلح در افغانستان، ادامه حضور نظامی آمریکا و ناتو در افغانستان است .هر چند هیات طالبان و زلمی خلیلزاد نمایده ویژه آمریکا در امور افغانستان شش دور مذاکره در قطر انجام داده اند اما به گفته ملابرادر عبدالغنی در مسکو ،همچنان مهمترین خواسته  گروه طالبان خروج نیروهای خارجی از افغانستان است و درهر فرصتی آنرا تکرار می کند .اما اینکه آمریکا چه زمان و با چه تعداد از نیروهای نظامیش برای  خروج از افغانستان موافقت خواهد کرد  همچنان سایه خود را بر روند تحولات و برقراری صلح در این کشور حفظ خواهد کرد .

دوم آنکه طالبان هنوز به طور رسمی با  حضور نماینده  مورد انتظار محمد اشرف غنی رئیس جمهوری افغانستان در نشست گفتگوهای بین افغانستانی ها موافقت نکرده است . با توجه به موضع سلبی وی در مورد این مذاکرات و ادامه کار دولتش تا برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ،نمی توان نقش حاکمیت ملی در روند تحولات آتی افغانستان را نادیده گرفت بنابراین مردم افغانستان انتظار دارند حامیان مذاکرات بین افغانستانی ها برای متقاعد کردن طالبان برای ورود رسمی نماینده ای از سوی رئیس جمهوری افغانستان در این مذاکرات تلاش کنند .

سومین مانع روند صلح افغانستان تشتت آرا در گروه طالبان و عدم وحدت ملی در حاکمیت و دولت وحدت ملی این کشوراست . چند دسته شدن طالبان و تفرقه و اختلاف نظر در دولت افغانستان و همچنین احزاب و جریانهای سیاسی و قومی باعث شده است تا روند صلح افغانستان فاقد جامعیت  و فراگیری مناسب باشد .هادی نوری کارشناس مسایل سیاسی در افغانستان برنده مذاکراتی همچون مسکو را طالبان می داند که به دنبال به رسمیت شناخته شدن از سوی محافل منطقه ای و بین المللی به عنوان عنصری مهم و تاثیر گذار در تحولات افغانستان است .

نتیجه

در هر حال، به رغم مشکلات و موانع فرا روی روند صلح افغانستان، مشارکت جدی و فراگیر شخصیتهای سیاسی و هیات طالبان  در گفتگوهای بین افغانستانی ها ، بیانگر اراده دو طرف برای تحقق صلح پایدار و فراگیر در این کشور است .از دیدگاه "هارون میر" کارشناس مسایل سیاسی در کابل، شفاف شدن موضع طالبان در مورد مسایل مورد انتظار مردم افغانستان همچون حقوق زنان ،نحوه مشارکت در قدرت و قانون اساسی آتی این کشور می تواند به تسریع در تفاهم ملی کمک کند .

با توجه به اینکه افغانستان در دهه های گذشته با اتحاد و همدلی موفق به پشت سر گذاشتن مسایل و مشکلات زیادی شده است اکنون نیز همه طرفهای سیاسی، قومی و مذهبی در این کشور از  ظرفیت  و توانایی لازم برای تعامل و همکاری جهت عبور از این مرحله برخوردارند .بنابراین شخصیتهای سیاسی و گروه طالبان با مسئولیت تاریخی برای کمک به برقراری صلح و امنیت در افغانستان برخوردارند .

   نویسنده :مجید وقاری کارشناس ارشد تحقیقات سیاسی